Trần Hiểu vai Cổ Bình Nguyên trong phim Người Làm Ăn Lớn.
Bộ phim Người Làm Ăn Lớn đã thông qua câu chuyện về hành trình trưởng thành của Cổ Bình Nguyên, đi sâu khám phá chủ đề “Thương đạo tức là nhân đạo”. Hình ảnh một tập thể thương nhân vào cuối thời nhà Thanh, những con người trọng tình nghĩa và đầy mưu trí được tái hiện vô cùng sinh động qua từng tập phim, từng câu thoại.
Triết lý kinh doanh trong phim Người Làm Ăn Lớn luôn đề cao quan niệm rằng thương nhân tìm kiếm lợi ích nhưng còn coi trọng đạo nghĩa, tinh thông mưu trí nhưng không vì lợi ích mà bất chấp thủ đoạn.
Những câu nói hay trong phim Người Làm Ăn Lớn về đạo lớn trong thương nghiệp
“Hành trình ngàn dặm vạn dặm, cứ bước đi ắt sẽ tới nơi, cho dù con đường có xa đến đâu, chỉ cần dám bước chân ra, nhất định sẽ đến được đích”
Trong thương trường, nếu chỉ đứng yên cân nhắc rủi ro mà không dám khởi hành, cơ hội sẽ mãi nằm ngoài tầm với. Khi mọi người còn do dự trước mối làm ăn nơi thảo nguyên xa xôi, Cổ Bình Nguyên đã chọn bước đi đầu tiên bạn việc chấp nhận mạo hiểm, đón nhận đơn hàng và thuyết phục ông Tư Thường mở ra những vùng đất kinh doanh mới cũng là để cứu lấy gia sản của chính ông ta.
Lựa chọn ấy cho thấy kinh doanh không thể quanh quẩn trong một thị trường quen thuộc, càng không thể an toàn bằng cách dậm chân tại chỗ. Muốn đi đường dài, đôi khi phải dám bước vào con đường chưa ai đi, chấp nhận thử thách và rủi ro để đổi lấy tầm nhìn rộng hơn. Chỉ khi có đủ dũng khí để khởi hành, hành trình dù xa đến đâu cũng sẽ có ngày chạm đích.
***
“Những điều cốt lõi nhất chẳng có gì ngoài hai điều ‘tín’ và ‘nghĩa’. Cứ chân thành khắc có tín, cứ nhân từ khắc có nghĩa. Vì vậy người kinh doanh phải xem chữ tín và sự trung nghĩa như sinh mệnh mà bảo vệ.”
Cổ Bình Nguyên cho rằng đã học cách kinh doanh, thì ta phải nghĩ về con đường thương nghiệp, Đạo lớn nằm ở hai chữ tín và nghĩa. Nghe có vẻ hơi giáo điều nhưng khi thực hành đến mức cực đoan thì vẫn sẽ gây dựng được lòng tin từ người đời. Cũng giống như tám đại gia tộc giàu có trong phim nhờ uy tín, hoá đơn ghi sổ rõ ràng, điều phối vốn liếng linh hoạt.
Và thế là tiền bạc từ trên trời dưới biển vì tín nghĩa và sự tiện lợi mà ùn ùn đổ về với họ. Đó chính là ví dụ rõ ràng nhất cho tín nghĩa, đồng thời là bằng chứng cho người đời thấy trên đời này có những nguyên lý tưởng chừng đơn giản nhưng nếu không đem ra thực hành thì sẽ chẳng bao giờ biết được sự kì diệu của chúng.
***
“Đạo của việc kinh doanh là ‘tế thế lợi dân’. Của cải trong thiên hạ vốn không có chủ bởi vậy ta nên đặt muôn dân trong thiên hạ làm trọng.”
Những thương nhân giàu có nhất vùng Sơn Tây được cho là giàu nứt đố đổ vách, người người thèm thuồng. Bên ngoài đồn đoán họ chỉ biết bo bo giữ lấy những của cải ấy cho riêng mình.
Nhưng thực tế qua nhiều đời, họ vẫn giữ nguyên những báu vật ấy, thậm chí còn khiến kho báu đó càng thêm “sinh lời”, chỉ với một mục tiêu là khi quốc gia cần, khi bách tính khó khăn thì sẵn sàng đem toàn bộ những thứ vàng bạc châu báu này ra tiếp tế cứu trợ.
Đây cũng là triết lý của thế đạo nhân văn của một thương nhân mà bộ phim muốn truyền tải. Tài lộc chỉ là cái lợi trước mắt, tạo phúc cho thiên hạ mới là tôn chỉ cao nhất.
***
“Nếu tất cả các vụ làm ăn đều có được từ việc nịnh bợ kẻ quyền quý, vậy chẳng khác nào khiến người làm buôn bán trong thiên hạ này lạnh lòng.”
Để chèn ép Cổ Bình Nguyên cũng như những thương nhân buôn trà khác, Lý Vạn Đường đã tạo mối quan hệ tốt với không ít quan viên trong triều đình, lấy được con dấu của Hộ Bộ để độc chiếm thị trường buôn trà sang phương Tây. Dù vậy, Lý Khâm, con trai ông ta lại có quan điểm trái ngược với người cha độc tài của mình.
Hắn âm thầm giúp đỡ Cổ Bình Nguyên để trà của những thương nhân khác cũng được lưu thông trên thị trường. Biết rằng cuộc sống này nếu chẳng có quyền thế hậu đãi sau lưng thì sự bất thành, nhưng việc độc chiếm khách hàng như việc Lý Vạn Đường làm, về lâu về dài không đơn thuần là một sự bất công cho những người làm ăn buôn bán mà không khác nào là hành động đầu cơ mưu lợi.
***
“Người học hành, nếu cầu chức quan thì là đạo nhỏ, nếu cứu thiên hạ thì là đạo lớn. Người làm kinh doanh, nếu cầu tiền tài thì là đạo nhỏ, nếu làm cho thiên hạ giàu có thì là đạo lớn.”
Trong chế độ cũ, người ta có khái niệm “sĩ, công, nông, thương”. Thương nhân luôn bị coi là tầng lớp thấp kém nhất trong xã hội. Việc kinh doanh chẳng qua cũng chỉ là việc mua bán bị coi nhẹ.
Thế nhưng Cổ Bình Nguyên không ngại chất vất một vấn đề đó là thời xưa, Khổng Tử, Mạnh Tử chạy khắp thiên hạ rốt cuộc là vì điều gì? Những bậc vĩ nhân này muốn bôn ba tứ bề, dùng tri thức để cứu độ muôn dân thiên hạ, xây dựng truyền thống đạo học bằng cách đi thuyết phục vua chúa các nước, rao bán những chủ trương chính trị của bản thân. Đây há chẳng phải cũng là một hình thức kinh doanh hay sao?
Bởi vậy những thương nhân cũng không có gì khác những kẻ sĩ trong thiên hạ. Nếu không có kinh doanh, mọi thứ trên đời này sẽ không lưu thông. Chẳng lẽ kinh doanh không phải đạo lớn hay sao? Tàu vững, súng mạnh, việc nước được mất, thịnh suy của dân tộc phần nào cũng nhờ vào điều này.
***
“Làm kinh doanh cũng như diễn tuồng, người hát tuồng là kẻ điên, người xem tuồng là kẻ ngốc, ai cũng đều diễn tốt vai của mình.”
Con đường nghịch chuyển của Cổ Bình Nguyên chính là một bức tranh thu nhỏ về sự thức tỉnh của tư bản dân tộc cuối thời nhà Thanh. Khi các thương nhân nước ngoài ép giá thu mua trà, Cổ Bình Nguyên đã dùng cách ép loại trà thứ phẩm thành những tấm gạch trà, chuyên nhắm vào thị trường người nghèo. Trong khi những người khác tích trữ để đầu cơ, ông lại bán nhiều lãi ít, đồng thời gián tiếp cứu sống kế sinh nhai của những người trồng trà.
Y còn cùng Lý Khâm túc trí đa mưu diễn một vở kịch thu mua gạo để đấu lại gian thương, hợp tác hạ giá gạo trong thành Nam Thông để cứu đói cho người dân vùng thiên tai. Tất cả những hành động này đều phản ánh sự kết hợp giữa trí tuệ thương mại và tinh thần trách nhiệm xã hội của một thương nhân.
Đứng trước nguy cơ thương nhân nước ngoài muốn kiểm soát huyết mạch kinh tế Trung Quốc, y đã gác lại những hiềm khích giữa các thương bang, đứng ra liên kết thương nhân Sơn Tây, thương nhân Huy Châu và Tào Bang thành lập “liên minh thương nghiệp”. Bằng những biện pháp thương mại cụ thể như số liệu sổ sách, đàm phán, điều phối bến cảng…, Cổ Bình Nguyên đã biến tư tưởng dùng thương nghiệp để báo quốc thành hiện thực.
***
“Vàng bạc của cải vốn là vật dụng chung của thiên hạ, tự thân chúng không có thiện ác hay đúng sai.”
Đây là lời đúc kết thấm thía từ kinh nghiệm thương trường của Lý Vạn Đường. Tiền bạc suy cho cùng chỉ là công cụ, nếu ở trong tay người lương thiện, nó có thể trở thành liều thuốc cứu người, nuôi sống gia đình, mở mang sản nghiệp và tạo ra giá trị cho xã hội, nhưng rơi vào tay kẻ tham lam, nó cũng có thể hóa thành lưỡi đao đoạt mạng, gây tổn hại và bất công.
Thiện hay ác không nằm ở vàng bạc, mà nằm ở cách con người sử dụng và mục đích họ theo đuổi. Chính lựa chọn của người nắm giữ tiền tài mới là thứ quyết định giá trị đạo đức của nó, chứ không phải bản thân của cải mang sẵn ý niệm đúng sai.
***
“Thắng lợi ngắn hạn dựa vào chiến lược, thành công lâu dài dựa vào nhân phẩm. Thắng nhỏ nhờ trí tuệ, thắng lớn dựa vào đức độ.”
Cổ Bình Nguyên công bố bí quyết sao trà Lan Tuyết cho mọi người chứ không giữ cho riêng mình và thúc đẩy nâng cấp toàn bộ ngành công nghiệp, đây là tiền đề để thương nhân thực hành tinh thần “đại thương vô giới” (làm kinh doanh lớn thì không có biên giới).
Trong làn sóng thời đại, điều này giải thích ý nghĩa chân chính của một doanh nhân lớn. Họ như những còn thuyền vượt trùng khơi, không ngừng nghỉ kiếm tìm sinh kế mới, thoát khỏi số phận bị áp bức dưới trướng một triều đình đã mục nát. Doanh nhân lớn không phải là người kiếm được nhiều tiền nhất trong thời loạn, mà là người giữ chữ tín, đề cao nghĩa khí và có thể gánh vác trách nhiệm.
***
Ảnh: Weibo đoàn phim
Sức hấp dẫn của phim Người Làm Ăn Lớn nằm ở việc phim chuyển hóa những tri thức phức tạp về đạo kinh doanh thành những diễn đạt giản dị mà sâu sắc. Trong bối cảnh môi trường thương mại hiện nay, những lời nói của người ưa vượt thời gian hàng trăm năm vẫn tỏa sáng, nhắc nhở những người trong nghề rằng sự chính trực là tấm thông hành vĩnh cửu, tầm nhìn là sức cạnh tranh tối thượng.
Cảnh giới cao nhất của thương nghiệp luôn là dùng mưu lược để mưu sự, lấy đạo đức để lập thân, từ đó đạt được sự hoà hợp giữa bản thân thương nhân và thời đại thông qua việc tạo ra giá trị tốt đẹp cho thiên hạ.
ĐẠO THƯƠNG NHÂN TRONG PHIM NGƯỜI LÀM ĂN LỚN:- PHIM NGƯỜI LÀM ĂN LỚN MƯỢN LÁ TRÀ ĐÀM ĐẠO NGHỆ THUẬT KINH DOANH VÀ MƯU MÔ QUYỀN ĐẤU
- TRẦN HIỂU ĐẤU TRÍ CĂNG NÃO TRÊN PHIM TRƯỜNG NGƯỜI LÀM ĂN LỚN
- LÝ THUẦN, PHẢN DIỆN MƯU LƯỢC CỦA PHIM NGƯỜI LÀM ĂN LỚN
Harper’s Bazaar Việt Nam
