Câu tục ngữ “Có thờ có thiêng, có kiêng có lành” từ lâu đã là lời nhắc quen thuộc trong đời sống người Việt một cách diễn đạt giản dị mà sâu sắc về niềm tin vào những điều vượt khỏi tầm hiểu biết của con người. Với văn hóa Á Đông, “cái thiêng” không cần chứng minh mới được tin. Người ta khấn nguyện bề trên, gửi gắm ước vọng vào những thế lực vô hình, hay truyền nhau những câu chuyện “nghe đâu có người từng thấy”.
Trong triển lãm Ký tích, họa sĩ Nguyễn Ngọc Thạch không tái hiện các sự tích, cũng chẳng tạc dựng hình hài thần thánh. Anh nhìn điều thiêng bằng con mắt tò mò, thích thú và quan sát con người trong trạng thái đặc biệt: họ tin, nhưng không cần xác tín.
Từ những trăn trở nội tâm đến “vùng sáng” của điều thiêng
Nhìn lại chặng đường trước, Nguyễn Ngọc Thạch từng ghi dấu bằng những triển lãm như Những mối quan hệ tan vỡ hay Vãn cảnh, nơi anh đào sâu vào nội tâm, chất vấn ký ức và tổn thương.
Nhưng đến với triển lãm Ký tích, Nguyễn Ngọc Thạch dường như đã bước sang một miền khác nhẹ hơn, lửng lơ hơn, và cũng mở ra hơn. Ở đó, anh không còn miệt mài lý giải hay đối thoại với nỗi riêng, mà đắm mình trong không gian nửa hư nửa thực, nơi ranh giới giữa tin và ngờ, giữa hiện thực và huyền ảo, trở nên mong manh đến khó phân định.
Nguồn cảm hứng cho loạt tranh lần này đến từ những truyền thuyết dân gian về Thần Rừng, Thần Núi, Thần Sông… những hình tượng vừa gần gũi vừa siêu thực. Nhưng Thạch không vẽ thần. Anh vẽ cảm giác của con người khi đối diện điều thiêng: ngưỡng vọng, sợ hãi, nhưng cũng đầy hiếu kỳ.
Trên chất liệu lụa, nền vải mờ ảo, mềm mại và thoáng như hơi thở, Nguyễn Ngọc Thạch đặt vào đó những đường cắt, mũi nhọn, khối cạnh sắc lạnh. Cảm giác tương phản mạnh mẽ ấy tạo nên một thứ ngôn ngữ thị giác của “lưng chừng”: vừa thanh vừa sắc, vừa tĩnh vừa động, vừa mờ vừa tỏ. Có lúc, những đường cắt ấy như có thể rạch vào da thịt; có lúc, lại tan ra thành khói sáng.
Đứng trước tranh, người xem cảm thấy một thứ hiện hữu rất thật, nhưng không thể nắm bắt. Như thể ta đang mơ, nhưng vẫn ý thức rằng mình đang tỉnh. Đó chính là trạng thái tinh tế mà họa sĩ muốn khơi gợi – trạng thái của con người khi đứng trước điều thiêng: tin, nhưng vẫn ngờ; ngờ, nhưng không thể phủ nhận.
Tinh thần Haiku và khoảng trống của cảm xúc trong triển lãm Ký Tích
Nguyễn Ngọc Thạch phát triển tạo hình của triển lãm Ký tích từ tinh thần Haiku, thể thơ Nhật Bản nổi tiếng với sự tối giản, nơi cảm xúc được gói ghém trong ba câu mười bảy âm tiết
Giống như Haiku, tranh của anh chừa khoảng trống để người xem tự lấp đầy bằng cảm xúc và trực giác. Sự kết hợp giữa tinh thần Phật giáo và Lão giáo khiến các tác phẩm đạt tới độ cân bằng giữa cụ thể và trừu tượng, giữa mông lung và hiện hữu, giữa vũ trụ bao la và nội tâm con người nhỏ bé.
Không còn những gam màu tối, dày, nặng về huyền bí thường thấy khi nhắc tới cõi thiêng, Nguyễn Ngọc Thạch chọn sắc trong và sáng, nhiều đoạn như bốc hơi, tan ra, để khoảng trống lên tiếng. Ánh sáng trong tranh lan nhẹ như hơi nước, men theo những đường cong và rìa cắt, rồi tỏa ra xung quanh. Không có điểm nhấn trung tâm, không có chỗ cho độc tấu, mọi yếu tố đều được tiết chế, hòa đều, như cách thần thoại được kể bằng truyền khẩu: không ai là người kể chính.
Giữa các dải màu và đường nét bay lượn, thấp thoáng những con mắt, hình tượng lặp lại trong nhiều bức tranh của Thạch. Đó không hẳn là đôi mắt của thần linh, mà có thể là cái nhìn của chính con người, của ta, của người khác, hay của những thế lực không gọi tên được. Những ánh mắt ấy khi thì quan sát, khi thì trêu đùa, như chứng kiến tất cả mà không phán xét. Nhờ vậy, thế giới trong Ký tích không xa cách, cũng chẳng nghiêm nghị.
Thần trong tranh Thạch không có dáng vẻ uy nghi hay giọng nói sấm truyền. Cái thiêng mà anh dựng lên không đến từ quyền uy, mà từ sự đồng hiện, từ niềm tin con người dành cho chúng, từ những lời kể còn được truyền qua miệng người này sang người khác. Điều thiêng, trong cái nhìn của anh, tồn tại vì ta vẫn tiếp tục tin, dù chỉ là mơ hồ.
Triển lãm Ký tích của Nguyễn Ngọc Thạch không rao giảng phép màu, không kêu gọi ai tin, cũng không khơi lên hoài nghi. Đó là một không gian mở của cảm nhận, nơi người xem có thể đứng yên, nhìn ánh sáng lan, để tâm trí mình tự hỏi: Ta đã từng tin vào điều gì đó vô hình, dù chỉ trong khoảnh khắc?
THÔNG TIN CHO BẠNĐịa điểm: Lotus Gallery, 12-13 Đường N1, Tân Thuận,Tp. Hồ Chí Minh
Thời gian triển lãm: 25/10/2025 – 09/11/2025
Giờ hoạt động : 09h00 – 18h:00. Trưng bày mở cửa tự do
TRIỂN LÃM NGHỆ THUẬT:- RA MẮT TRIỂN LÃM VÀ SÁCH TÔN VINH DI SẢN CỦA DANH HỌA NAM SƠN
- CẢNH GIỚI CỦA BẢN NGÃ TRONG TRIỂN LÃM KALEIDOSCOPE – THE DREAMSCAPE OF SELF
Harper’s Bazaar Vietnam
