Ảnh: Kiichiro Sato/AP
Cuối tuần này, giới yêu thiên văn trên khắp thế giới sẽ có dịp quan sát một hiện tượng hiếm gặp và ngoạn mục: nguyệt thực toàn phần.
Theo NASA, nguyệt thực sẽ diễn ra vào Chủ nhật, ngày 7/9/2025, và có thể quan sát tại nhiều khu vực thuộc châu Âu, châu Phi, châu Á và châu Úc. Hiện tượng xảy ra khi Mặt Trời, Trái Đất và Mặt Trăng nằm thẳng hàng trên quỹ đạo. Khi đó, Mặt Trăng dần đi vào vùng bóng tối của Trái Đất và bị che khuất hoàn toàn trong giai đoạn cực đại.
Trong thời điểm toàn phần, ánh sáng Mặt Trời không chiếu trực tiếp lên Mặt Trăng mà bị bầu khí quyển Trái Đất tán xạ. Các bước sóng ngắn như xanh lam bị phân tán mạnh, trong khi những bước sóng dài hơn thuộc dải đỏ và cam vẫn truyền đi, phản chiếu lên bề mặt vệ tinh tự nhiên. Kết quả là Mặt Trăng nhuốm sắc đỏ từ đỏ cam, đỏ gạch đến đỏ đồng tùy điều kiện khí quyển. Thỉnh thoảng, ngay trước và sau giai đoạn cực đại, còn có thể thấy một viền sáng xanh tím mờ bao quanh, do ánh sáng xuyên qua tầng ozone trong khí quyển gây nên.
Ảnh: LUIS ACOSTA/AFP/Getty Images
Theo trang EarthSky, toàn bộ sự kiện kéo dài 5 giờ 27 phút, bắt đầu lúc 11:28 sáng ET và kết thúc vào 4:55 chiều ET. Giai đoạn toàn phần diễn ra trong 1 giờ 22-23 phút, từ 1:30 đến 2:53 chiều ET.
Noah Petro, Trưởng Phòng thí nghiệm Địa chất, Vật lý và Hóa học hành tinh tại Trung tâm NASA Goddard, cho biết:
“Điểm thú vị của nguyệt thực nằm ở sự chậm rãi. Nếu nhật thực xảy ra nhanh và đòi hỏi quan sát ở một vị trí cụ thể, thì nguyệt thực lại mang đến cảm giác thư thái hơn. Bạn chỉ cần ở đúng bán cầu có thể quan sát, không cần tìm điểm đứng chính xác.”
Xem nguyệt thực toàn phần ngày 7-8/9/2025 ở đâu?
Ảnh: petapixel.com
Theo Time and Date, khu vực có tầm quan sát tốt nhất sẽ là châu Á và miền Tây nước Úc, nơi người quan sát có thể theo dõi trọn vẹn toàn bộ diễn biến từ đầu đến cuối.
Theo Hãng tin AFP, tại Tokyo, giai đoạn toàn phần kéo dài từ 02:30-03:52 sáng theo giờ địa phương. Còn tại Việt Nam, hiện tượng dự kiến kéo dài từ 0:30 – 1:52 sáng 8/9.
Người quan sát tại miền Đông nước Úc, New Zealand, châu Phi và một phần Trung Đông cũng sẽ theo dõi được phần lớn các giai đoạn của nguyệt thực.
Theo chuyên trang space.com, chỉ có châu Mỹ là hoàn toàn không thể quan sát hiện tượng này. Tuy không quan sát được trực tiếp, song người dân nơi đây vẫn sẽ được chiêm ngưỡng Corn Moon, trăng tròn rực sáng của tháng 9, vào cuối tuần. Khán giả tại Hoa Kỳ cũng sẽ không phải đợi lâu bởi nguyệt thực toàn phần tiếp theo diễn ra vào 2-3/3/2026, có thể quan sát từ châu Á, châu Úc và Bắc Mỹ.
Ảnh: AFP
Tại phần lớn châu Âu, nguyệt thực toàn phần đã bắt đầu trước khi Mặt Trăng mọc. Nghĩa là khi Mặt Trăng ló dạng ở đường chân trời phía Đông, nó đã mang màu đỏ sẫm, một cảnh tượng vừa kịch tính vừa khó quan sát. Vì Mặt Trăng bị che khuất có độ sáng mờ hơn bình thường, người quan sát cần bầu trời quang đãng và tầm nhìn không bị che chắn ở gần đường chân trời.
Tại Berlin, Mặt Trăng mọc lúc 19:37 CEST, trùng với thời điểm toàn phần bắt đầu. Tại London, Mặt Trăng mọc lúc 19:30 BST, ngay sau khi nguyệt thực đạt cực đại. Các nước Tây Âu sẽ thấy ít hơn do Mặt Trăng mọc muộn hơn, khi hiện tượng đã gần kết thúc.
Tại Greenwich (Vương quốc Anh), Mặt Trăng sẽ mọc sau khi nguyệt thực đã bắt đầu. Người quan sát sẽ nhìn thấy hiện tượng từ cuối pha toàn phần cho đến khi kết thúc. Thời điểm nguyệt thực cực đại tại đây rơi vào 19:11:46 BST ngày 7/9/2025. Các nhà quan sát có thể tham khảo bản đồ, hoạt hình mô phỏng và bảng thời gian chi tiết để nắm rõ toàn bộ diễn biến.
Vị trí quan sát trên bầu trời
Trong lúc nguyệt thực, Mặt Trăng nằm gần Sao Thổ và chòm sao Bảo Bình. Do ánh sáng Mặt Trăng giảm mạnh khi bị che khuất, người quan sát có thể nhìn thấy thêm Sao Thổ và sao Fomalhaut, cùng nhiều ngôi sao mờ khác.
Đáng chú ý, nguyệt thực toàn phần diễn ra chỉ 2,7 ngày trước khi Mặt Trăng đạt cận điểm (perigee), vị trí gần Trái Đất nhất trong tháng.
Nguyệt thực này thuộc chu kỳ Saros 128, là lần thứ 41 trong tổng số 71 nguyệt thực của chu kỳ này. Tất cả các lần nguyệt thực trong chuỗi này đều xảy ra tại giao điểm mọc của Mặt Trăng. Trăng di chuyển về phía nam so với giao điểm với mỗi lần nguyệt thực tiếp theo.
Hiện tượng hiếm và an toàn để quan sát
Mỗi kỳ trăng tròn đều gắn với một tên gọi dân gian. Với tháng 9, các tên thường gặp là Harvest Moon (Trăng Mùa Gặt), Crow Moon (Trăng Quạ), Barley Moon (Trăng Đại Mạch). Năm 2025, trăng tròn tháng 9 được gọi là Corn Moon (Trăng Ngô), theo The Old Farmer’s Almanac, gắn liền với mùa thu hoạch ngô truyền thống.
Trùng hợp đặc biệt, nguyệt thực diễn ra đúng vào trăng tròn. Về mặt thị giác, Mặt Trăng vẫn tròn trịa trong khoảng một ngày trước và sau thời điểm cực đại, vì vậy người yêu thiên văn có thể chiêm ngưỡng hiện tượng trong cả cuối tuần và thậm chí sang đến thứ Hai.
Ảnh: exploratorium.edu
Trăng Ngô ngày 7/9/2025 cũng là trăng tròn cuối cùng của mùa hè ở Bắc bán cầu (hoặc mùa đông ở Nam bán cầu), tính từ hạ chí 21/6 đến thu phân 22/9. Dù không phải là Harvest Moon, nó vẫn mang một số đặc điểm tương đồng: Mặt Trăng mọc vào khoảng hoàng hôn trong nhiều ngày liên tiếp, tạo cảm giác như có nhiều đêm trăng tròn liền nhau.
Sự kiện lần này được xếp vào dạng nguyệt thực sâu (deep eclipse). Vì vậy, các nhà thiên văn dự đoán vệ tinh tự nhiên sẽ hiện lên với màu đỏ cam đậm, thậm chí ngả nâu đỏ thay vì đỏ tươi như ở những lần nguyệt thực khác.
Để quan sát rõ nhất, chuyên gia khuyên nên tìm những nơi xa nguồn sáng nhân tạo. Tiến sĩ Sara Russell, nhà nghiên cứu tại Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên London, nhấn mạnh: “Nguyệt thực là cảnh tượng kỳ vĩ mà bạn có thể chiêm ngưỡng hoàn toàn bằng mắt thường, không cần kính lọc hay kính thiên văn như khi theo dõi nhật thực. Tuy nhiên, nếu có ống nhòm hoặc kính thiên văn, trải nghiệm sẽ trở nên thú vị hơn.”
HIỆN TƯỢNG THIÊN VĂN:- NẾU BỎ LỠ MƯA SAO BĂNG PERSEIDS ĐÊM 12/8, BẠN CÒN CƠ HỘI NÀO TRONG NHỮNG NGÀY TỚI?
- SAO THỦY NGHỊCH HÀNH NĂM 2025 VÀ NHỮNG ẢNH HƯỞNG ĐỐI VỚI CUNG HOÀNG ĐẠO CỦA BẠN
Harper’s Bazaar Việt Nam
