Trong bước tiếp cận đầu tiên với tên triển lãm, có thể hiểu “Tinh Vân” là những đám mây bụi tinh thể trôi dạt trong vũ trụ. Tùy vào từng giai đoạn, chúng vừa có thể tích tụ để trở thành một hành tinh, vừa có thể là tàn dư của một cú nổ siêu tân tinh – vật chất sót lại của sự hình thành ngôi sao mới. Nhắc đến “Tinh Vân” là nhắc đến tính mênh mang, vô định, có âm có dương, có cứng có mềm, có chặt chẽ và có linh hoạt, khiến mạch suy nghĩ không khỏi liên hệ đến bản chất triết học phương Đông. Cụ thể hơn, điều này được thể hiện qua việc họa sỹ sử dụng hỗn hợp bột đá bán quý và dạ minh châu cùng sơn ta để tạo hiệu ứng quang học cho tranh.
Không đề #26 – tác phẩm chủ đề của triển lãm, gợi cho người xem hình ảnh cánh chim đang bay giữa bầu trời cao vời vợi, với nhiều tầng mây ẩn lấp. Các mảng miếng đều mang cấu trúc hình học bền vững được tạo thành từ những đường kỷ hà. Tuy nhiên, tại những tiếp điểm nơi các đường thẳng ấy giao nhau, các cấu trúc hình học này chực vỡ tan, tựa như cấu trúc của hoa tuyết. Các hình tam giác vùi sâu trong khoảng không mờ ảo tạo ra cảm giác trôi lơ lửng. Ngay trong khoảnh khắc ấy, ta thấy bản thân mình đang chuyển động, còn bức tranh hóa ra tĩnh tại.
Không đề #29 (240 x 120cm, sơn mài và chất liệu tổng hợp trên vóc). Các hình khối lóe sáng màu xanh lam trước khi va chạm diễn ra; chính vật chất đang tự báo hiệu rằng chúng có nhận thức về sự chạm. Những vệt màu này tựa như sự thức tỉnh của chính họa sĩ trong quá trình sáng tác: “Tâm khởi thì trùng trùng duyên khởi”.
Bộ đôi tác phẩm Không đề # 18 và Không đề #27, sự gần chạm của các khối hình như là sự tịnh tiến của các vật thể. Sự dịch chuyển sẽ dẫn tới sự tiếp nối, dần dà tạo nên một vòng lặp bất tận. Có thể coi đây là sự luân hồi của vạn vật hay không? Các vật thể trôi lơ lửng trong không gian vô cực, quên đi các ranh giới về chiều sâu và định nghĩa về trọng lượng vật lý.
Đinh Quân tuân thủ quy trình sáng tác sơn mài kinh điển trong loạt tác phẩm “Bụi Tinh Vân” với những mảng mài rất kỹ, rất sâu với nhiều lớp lang. Các mảng bột đá trắng, lung linh và lấp lánh trước ánh sáng, kết hợp cùng các mảng đậm nhạt khác nhau của sơn then và sơn cánh gián khiến người xem như bị hút vào một hành tinh lạ với bề mặt gồ ghề các lớp bụi đá xen lẫn các vực sâu đen hun hút. Khi ngắm nhìn loạt tranh này trong bóng tối, người xem như trôi bồng bềnh giữa khoảng không bao la tinh tú nhờ tính chất phát quang đặc thù của dạ minh châu.
Tính trừu tượng của loạt tranh được đẩy tới mức tối giản. Theo họa sĩ, cốt lõi của nghệ thuật tạo hình không nên mô tả hay minh họa mà chỉ nên đánh thức tâm trí và sự liên tưởng của người xem. Tất cả các hình hài đều thuộc ý niệm. Các sáng tác mang đậm dấu ấn hình học chiếm đa số trong loạt 40 tác phẩm thuộc “Bụi Tinh Vân”. Các khối hình không cân xứng, xoay mình từ những khối bo tròn, dần dần biến đối thành các khối hình sắc lẹm. Các khối kéo dài trên mặt vóc, gần như một đường thẳng được tiếp nối qua từng khúc hoặc được vẽ theo một quy tắc riêng không màng tới khuôn vóc.
Không gian triển lãm
Cặp tác phẩm Không đề #1 và Không đề #8 lại là một sự đối lập thú vị về thị giác: trong trắng có đen; trong đen có trắng. Những nét chấm-sổ thủy mặc trải trường nhìn của mắt người ra tản mát bất phương hướng và cũng đồng thời cuộn lại như những nốt lắng đọng của lòng người. Trong những mảng đen sâu thăm thẳm ấy hay trong những mảng trắng mờ ảo vô định kia, ta chìm đắm vào một không gian trầm lắng trước dòng suy nghĩ miên man.
Với triển lãm này ta càng thấy rõ, hơn ba mươi năm qua, Đinh Quân luôn nỗ lực mang đến cho công chúng yêu nghệ thuật những sự tươi mới trong thực hành nghệ thuật của mình. Ông không ngừng suy ngẫm, tìm tòi và học cách phá bỏ những rào cản và giả định về chất liệu, hình thái và tư duy của sơn mài truyền thống. Với những tác phẩm chưa thật sự ưng ý, họa sĩ chấp nhận hủy bỏ và làm lại để vươn tới sự hoàn thiện và mãn nguyện trong sáng tác. Đó chính là cá tính nghệ thuật của Đinh Quân: luôn tôn trọng tự do trong sáng tác. Ông không muốn lặp lại những gì mình đã vẽ. Những hình thức tranh mới mẻ, luôn thay đổi truyền cho Đinh Quân một nguồn năng lượng tích cực và một chiều sâu tâm tưởng nhiều chất tự sự lôi cuốn.
Bài & Ảnh: Lân Tinh Foundation
Xem thêm
Triển lãm chuyên đề “Thu ngả em nâng”: Ấp ôm cảm xúc thu về
Tiềm năng vật liệu bền vững từ cây cối tại triển lãm Abney Effect
Tranh sơn mài Trần Phúc Duyên: Nhất phiến tài tình, hai con hạc trắng…
