Sơn Đoòng được coi là hang động tự nhiên lớn nhất hành tinh xét theo thể tích 38,5 triệu m3. Hành trình khám phá Hang Sơn Đoòng bắt đầu một cách tình cờ. Vào năm 1991, trong một lần đi rừng, ông Hồ Khanh, một người dân địa phương, đã phát hiện ra một lối vào ẩn giấu trong khu rừng rậm rạp của Quảng Bình. Tuy nhiên, mãi cho đến năm 2009, nó mới được chính thức khám phá và xác nhận quy mô bởi một nhóm các nhà thám hiểm từ Anh do Howard và Rachel Morrow dẫn đầu. Các phép đo sau đó đã được một số nhà địa chất karst hàng đầu thế giới công nhận, trong đó có tiến sĩ Tony Waltham. Theo các nhà khoa học, Sơn Đoòng được hình thành cách đây khoảng 2-3 triệu năm dọc theo dãy Trường Sơn.
Theo truyền thống, những người tìm ra hang động sẽ đặt tên cho nó. Vì vậy, Hồ Khanh và nhóm chuyên gia đã thảo luận và quyết định gọi hang là Sơn Đoòng (kết hợp giữa 2 từ: “Sơn” nghĩa là núi, “Đoòng” là tên thung lũng nơi đồng bào Bru Vân Kiều sinh sống và là nguồn của sông Thương. Ngoài ra, nó còn có nghĩa khác là “hang động trên núi đá vôi có sông ngầm chảy qua”).
Cấu trúc khổng lồ và vẻ đẹp siêu thực bên trong Sơn Đoòng
Ngoài thể tích to lớn với chiều dài hơn 9 km, chiều cao lên đến 200m, đủ rộng để chứa cả một tòa nhà 40 tầng, Sơn Đoòng còn gây ấn tượng bởi thế giới ngầm với hệ sinh thái và thời tiết phong phú. Nơi đây có nhiều nhũ đá có kích thước lớn, lên đến hơn 80m, rừng mưa nguyên sinh sinh trưởng bên trong hang, và một dòng sông ngầm bí ẩn mà cho đến nay vẫn chưa có nhà thám hiểm nào khám phá. Cảnh sắc siêu thực trong hang khiến nhiều người so sánh nó với những bộ phim viễn tưởng như Avatar.
Bên trong hang có một dòng sông ngầm, là sự kết hợp của dòng chảy từ Hang Én và Hang Khe Ry (hang sông ngầm dài nhất nơi nước đến từ khu vực biên giới Việt Nam – Lào). Từ cửa Sơn Đoòng, bạn phải vượt qua hai con sông sâu đến đầu gối để đến được nhánh hang Hope and Vision. Những thác nước nhỏ dọc đường tạo nên âm thanh sống động. Vào một số thời điểm trong năm, độ ẩm và nhiệt độ cao có thể khiến hang động tràn ngập sương mù. Dòng sông ngầm này dần biến mất gần Hố Sụt 1, cách cửa hang khoảng 4,5 km.
Nóc hang bị sập của Sơn Đoòng tạo thành một lỗ thông lớn nhìn ra bên ngoài, được gọi là Hố Sụt 1, cao khoảng 450m tính từ đáy tới đỉnh. Vào những ngày trời quang của tháng 1 đến tháng 3 hằng năm, những tia nắng chói chang chiếu sâu vào bên trong hang, làm tỏ những lối đi lớn. Ánh sáng và sương mù từ dòng sông ngầm tạo nên một khung cảnh hùng vĩ. Cách đó 1km là Hố Sụt 2, nơi có khu rừng nguyên sinh mọc sâu 200 m bên trong hang, bên dưới những dãy núi đá vôi, được đặt tên là Vườn Edam.
Một chi tiết đặc sắc khác của hang Sơn Đoòng là các hạt ngọc trên mặt đất được hình thành từ những giọt nước nhỏ giọt từ trần hang có chứa canxit cacbonat. Chúng có nhiều kích cỡ và hình dạng khác nhau, từ nhỏ như hạt đậu đến to như quả bóng chày.
Hệ sinh thái độc đáo và những khám phá khoa học mới
Điều đặc biệt hơn cả là hệ sinh thái phong phú bên trong Sơn Đoòng. Ánh sáng chiếu qua hai hố sụt tạo điều kiện để nhiều loài thực vật phát triển. Các nhà sinh vật học đã tìm thấy hơn 200 loài sống ở đây, bao gồm tảo, rêu, dây leo, cây bụi và các loại cây từ nhỏ đến lớn (cao khoảng 30m). Bên cạnh đó, sông ngầm chảy bên trong cũng là nơi sinh sống của nhiều loại cá đã tiến hóa để thích nghi với điều kiện sống trong bóng tối. Tính đến nay, các nhà sinh vật học đã tìm thấy hơn 7 loài động vật mới, trong đó có một số loài cá, rận gỗ, rết, nhện, bò cạp… Chúng có đặc điểm chung là không có mắt và cơ thể trong suốt.
Mặc dù đã được đưa vào khai thác du lịch, hang Sơn Đoòng vẫn còn chưa được khám phá toàn bộ. Trong các chuyến thám hiểm từ 2010-2022, nhóm của Howard Limbert đã phát hiện, khảo sát và đo đạc nhiều hang động khổng lồ xung quanh, trong đó có Hang Va, nằm sát cửa Sơn Đoòng, cách khoảng 50m.
Trong quá trình khảo sát Sơn Đoòng, các chuyên gia hang động phát hiện dòng sông ngầm đã biến mất thành một đoạn ngập nước bên dưới Hố Sụt 1, cách cửa vào khoảng 4,5km. Họ nghi ngờ con sông này sẽ nối vào hang Thung cách đó 600m. Năm 2019, Howard Limbert và Martin Holroyd cùng Chris Jewell, Rick Stanton và Jason Mallinson (người tham gia giải cứu đội bóng nhí mắc kẹt trong hang Tham Lương, Chiang Rai, Thái Lan) đã lặn xuống độ sâu 78m và tìm thấy một lối đi dưới nước. Do thiếu thiết bị để lặn sâu hơn, họ quyết định dừng cuộc khảo sát. Nếu tìm được mối liên hệ giữa Sơn Đoòng và Hang Thung, thể tích của Sơn Đoòng sẽ tăng thêm 1,6 triệu m.
Với vẻ đẹp hùng vĩ ẩn chứa những sự bí ẩn đang chờ được khám phá, hang Sơn Đoòng đã trở thành một điểm đến thu hút sự chú ý của các nhà thám hiểm và du khách yêu thích mạo hiểm từ khắp nơi trên thế giới. Từ năm 2014, Tuy nhiên, không phải ai cũng có thể dễ dàng đặt chân vào Sơn Đoòng. Mỗi năm, nơi này chỉ đón nhận khoảng 1.000 du khách nhằm cố gắng bảo tồn và duy trì hiện trạng tự nhiên của hang.
