Cây thông Noel, quả châu thủy tinh hay dây kim tuyến đều là những món trang trí Giáng sinh quen thuộc, cất giữ trong mình những câu chuyện từ thuở ban sơ, với nhiều giá trị biểu tượng đã tồn tại qua hàng thế kỷ. Từ cây thiên đường trong các vở kịch tôn giáo thế kỷ 11, những trái châu thủy tinh thổi thủ công tại Đức, đến dây kim tuyến bằng bạc thật tại Nuremberg, mỗi chi tiết đều phản ánh lịch sử và thẩm mỹ độc đáo của từng giai đoạn. Hơn cả sự sáng tạo, đó là những biểu tượng văn hóa được tái hiện và phát triển qua nhiều thế kỷ, để giờ đây không gian Giáng sinh trở thành nơi giao thoa giữa nghệ thuật và ký ức truyền thống.
Tác phẩm sơn dầu “Giáng sinh vui tươi” của Viggo Johansen năm 1891. Ảnh: Tư liệu
Hãy cùng Elle Decoration đi qua từng giai đoạn chuyển mình của các biểu tượng trang trí quen thuộc, từ những giá trị ban đầu cho đến cách chúng tiếp tục định hình không gian sống hiện đại mỗi khi mùa lễ hội về.
Biểu Tượng Thường Xanh Trong Lễ Giáng Sinh
Từ thời xa xưa, trước cả khi Kitô giáo xuất hiện, cây thường xanh đã mang ý nghĩa đặc biệt trong mùa đông. Các nền văn hóa cổ đại như Ai Cập, La Mã, và Celtic tin rằng những cành cây này có khả năng bảo vệ con người khỏi tà ma và bệnh tật. Người La Mã cổ đại kỷ niệm ngày đông chí bằng lễ hội Saturnalia, trang trí nhà cửa và đền thờ bằng cây thường xanh, biểu trưng cho sự sống vĩnh cửu, một biểu tượng của chiến thắng trước bóng tối và là lời nhắc nhở rằng mùa xuân sắp trở lại.
Tác phẩm “Một bữa tiệc La Mã” của họa sĩ Roberto Bompiani, trưng bày tại bảo tàng J. Paul Getty. Ảnh: Tư liệu
Vào thế kỷ 16, cây thường xanh chính thức được đưa vào truyền thống Kitô giáo tại châu Âu, đặc biệt ở Đức. Một truyền thuyết kể rằng, nhà cải cách tôn giáo Martin Luther đã lấy cảm hứng từ vẻ đẹp của ánh sao xuyên qua những tán lá cây thông trong đêm đông để trang trí cây thông bằng nến, gợi nhắc câu chuyện trong Kinh Thánh về ngôi sao dẫn đường cho ba nhà thông thái đến thành phố Bethlehem, nơi Chúa Jesus Christ được sinh ra theo Tân Ước. Kể từ đó, các tín đồ Giáo hội Luther đã tiếp nối truyền thống này, đưa cây thông vào không gian sống và biến nó thành biểu tượng phổ biến trong mùa lễ Giáng sinh. Cây thông Noel cũng xuất hiện lần đầu trong những ghi chép cho thấy đã được đặt trong nhà thờ Strasbourg vào năm 1539. Khi ấy, Strasbourg thuộc Đế chế La Mã Thần thánh, chịu ảnh hưởng lớn từ văn hóa Đức, nơi truyền thống cây thông đã bén rễ sâu sắc. Từ đây, cây thông Noel dần lan rộng ra khắp châu Âu.
Bản khắc thép về cây thông Noel của Martin Luther, từ tạp chí Sartain, khoảng năm 1860. Ảnh: Tư liệu
Lễ Giáng Sinh từng bị từ chối tại Mỹ vào thế kỷ 17, do ảnh hưởng của cộng đồng Thanh giáo, vốn xem đây là một lễ hội xa hoa, thiếu sự trang nghiêm và trái ngược với tinh thần khắc khổ của họ. Tuy nhiên, dòng người nhập cư từ Đức và Ireland đã mang theo các phong tục lễ hội tưng bừng, dần xóa bỏ những luật lệ khắt khe này. Vai trò của hoàng gia Anh cũng góp phần không nhỏ trong việc định hình và lan tỏa truyền thống trang hoàng cây thông. Năm 1846, bức tranh nữ hoàng Victoria và hoàng tử Albert bên cây thông Giáng sinh đã truyền cảm hứng mạnh mẽ, lan tỏa phong tục này từ Anh sang Mỹ. Đến thế kỷ 19, cây thông Noel và đồ trang trí đã trở thành biểu tượng quen thuộc trong các gia đình phương Tây.
Hình minh họa về nữ hoàng Victoria và hoàng tử Albert cùng các con của họ xung quanh cây thông Noel, được đăng trên tờ Illustrated London News năm 1846. Ảnh: Tư liệu
Ảnh chụp tại London năm 1947 lưu giữ khoảnh khắc những đứa trẻ mặc pijama cùng trang trí cây thông Noel. Những bức ảnh này vốn có màu đen trắng, nhưng đã được phục dựng màu sắc sống động bởi nghệ sĩ người Anh Royston Leonard. Ảnh: Royston Leonard
Một câu chuyện khác kể về nguồn gốc của cây thông Noel vào thế kỷ 11 là “Cây thiên đường”, những cây thường xanh được trang trí bằng những quả táo trong các vở kịch tôn giáo bí ẩn thời trung cổ, được trình diễn vào ngày 24 tháng 12 – biểu tượng của Cây tri thức trong truyện thuyết về Adam và Eva. Về sau, quả táo được thay thế bằng các đồ trang trí hình tròn màu đỏ sáng bóng.
Hành trình của quả cầu thủy tinh
Vào thế kỷ 19, đồ trang trí Giáng sinh bắt đầu trở nên đa dạng. Ban đầu, cây thông được trang trí bằng đồ thủ công và thực phẩm xinh xắn. Những quả cầu thủy tinh thổi tay xuất hiện, với tên gọi đầu tiên là Kugels, được ra mắt tại Đức vào năm 1847. Chúng được thiết kế và chế tác bởi Hans Greiner tại xưởng sản xuất thủy tinh thuộc thị trấn nhỏ Lauscha. Những thiết kế đồ trang trí đầu tiên của Hans mô phỏng thế giới tự nhiên, ban đầu có hình dạng trái cây và hạt, sau này được đa dạng hóa theo nhiều hình dạng, điển hình như quả cầu, ngôi sao, hoặc thiên thần. Những đồ trang trí cao cấp được chế tác bằng kỹ thuật thủ công, thổi thủy tinh vào khuôn gỗ, rồi trang trí bằng cách thêm bạc hoặc các hợp chất kim loại vào bên trong quả thủy tinh và trang trí mặt ngoài bằng sơn kim loại, ngọc trai, giấy đính đá hoặc vật liệu tổng hợp. Những món đồ này, với chất lượng vượt trội, đã trở thành kho báu truyền lại qua nhiều thế hệ.
Nơi ra đời của quả cầu trang trí. Gia đình Hans Greiner sản xuất những quả cầu thủy tinh thủ công trong phòng khách tại ngôi làng nhỏ Lauscha. Ảnh: Lauschaer Glasbläserfamilie
Đồ trang trí Giáng sinh cổ được trưng bày tại bảo tàng Lauscha. Ảnh: Caters News Agency
Quả cầu thủy tinh truyền thống cũ được làm ở Lauscha. Ảnh: Caters News Agency
Năm 1880, Frank Woolworth, nhà sáng lập chuỗi cửa hàng bán lẻ lớn tại Mỹ, đã đưa đồ trang trí Giáng sinh nhập khẩu từ Đức vào thị trường Mỹ, biến chúng thành cơn sốt. Khi truyền thống trang trí cây thông Noel lan rộng khắp châu Âu và Bắc Mỹ, nhu cầu về đồ trang trí bằng thủy tinh tăng lên. Điều này dẫn đến việc sản xuất hàng loạt, khiến chúng trở nên đa dạng hơn, có nhiều chất liệu, hình dạng, màu sắc và hoa văn khác nhau. Thậm chí, những gia đình không có điều kiện vẫn tự làm hoặc mua đồ trang trí từ phế liệu giá rẻ để thỏa mãn niềm vui trang trí lễ Giáng sinh.
Trang báo trên tạp chí Radio Times của nước Anh năm 1972, quảng bá những vật trang trí Giáng sinh của thương hiệu Woolworth. Ảnh: Tư liệu
Căn phòng ấm cúng bên trong dinh thự của Thống đốc tiểu bang Wisconsin, Hoa Kỳ. Ảnh: Wade Johanson
Từ ngôi sao, ánh nến đến những lấp lánh đương đại
Một trong những đặc điểm đặc trưng của cây thông Noel cổ điển là sự lấp lánh, gợi nhắc đến ánh sáng của những vì tinh tú. Ngôi sao Bethlehem, biểu tượng dẫn lối cho ba nhà thông thái trong câu chuyện Giáng sinh, đã trở thành hình ảnh mang ý nghĩa quan trọng trên đỉnh cây thông. Đây là biểu tượng của hy vọng giữa mùa đông lạnh giá, niềm tin và sự khởi đầu mới.
Cây thông Noel trang trí bằng nến của Nữ hoàng Victoria tại Lâu đài Windsor, năm 1850 của William Corden. Ảnh: Royal Collection
Ban đầu, nến được sử dụng để tượng trưng cho những ngôi sao trên bầu trời. Tuy nhiên, với nguy cơ cháy nổ, chuỗi đèn điện do Thomas Edison giới thiệu vào cuối thế kỷ 19 đã thay thế nến, mang lại sự an toàn và vẻ đẹp rực rỡ. Năm 1923, Nhà Trắng lần đầu tiên trưng bày cây thông Noel trang trí bằng đèn điện, đánh dấu một bước tiến quan trọng trong cách trang trí.
Cây thông Noel ở Nhà Trắng năm 1978. Ảnh: Tư liệu
Cây thông Noel tại Trung tâm Rockefeller, New York năm 2006. Đây là một trong những biểu tượng Giáng sinh nổi tiếng thế giới, được trang trí với hơn 50.000 bóng đèn LED, tổng chiều dài dây đèn lên đến 8km và một ngôi sao pha lê Swarovski nặng 400kg đặt trên đỉnh. Ảnh: Melanie Katz
Dây kim tuyến cũng có một hành trình phát triển thú vị. Ban đầu được làm từ bạc thật tại Nuremberg vào năm 1610, dây kim tuyến tượng trưng cho sự giàu có của tầng lớp thượng lưu. Sau đó, bạc dần được thay thế bằng thiếc, nhôm và cuối cùng là PVC – chất liệu phổ biến và giá rẻ hiện nay.
Cây được trang trí bằng những viên đá kim tuyến trong bộ phim hài lãng mạn The Bishop’s Wife, 1947. Ảnh: Tư liệu
Dải kim tuyến vàng kết hợp quả châu thủy tinh cổ của Đức. Ảnh: Lily Pond
Vòng nguyệt quế và tất treo
Vòng nguyệt quế là biểu tượng của sức mạnh qua câu chuyện thần thoại từ thời Hy Lạp cổ đại, gắn liền với những chiến thắng thể thao, trí tuệ. Đến thế kỷ 16, người châu Âu bắt đầu dùng các cành cây trang trí tạo thành vòng tròn để tượng trưng cho chu kỳ cuộc sống và treo chúng trên đỉnh cây thông. Theo thời gian, vòng nguyệt quế chuyển từ đỉnh cây sang vị trí cửa ra vào, lò sưởi và cổng, trở thành dấu hiệu chào đón mùa Giáng sinh.
Bức tranh phù điêu cổ tái hiện nhân vật thần thoại Hy Lạp Daphne và Apollo của nghệ nhân John Waterhouse. Vì trúng mũi tên tình yêu, Apollo đã truy đuổi nàng Daphne cho đến khi cô tự biến mình thành cây nguyệt quế để lẩn trốn. Apollo đã bẻ một nhánh lá của cô để làm một chiếc vương miện cho mình. Tình tiết tuy có phần kỳ lạ, nhưng hành động của Apollo vẫn được xem là biểu trưng cho sự chiến thắng.
Vòng hoa được treo tại cửa ra vào, lò sưởi và cổng như một biểu tượng của sự chào đón và niềm vui. Ảnh: Patricia Lyons
Câu chuyện về truyền thống treo tất bên lò sưởi bắt nguồn từ Thánh Nicholas, vị giám mục thế kỷ thứ ba. Ngài đã dùng tài sản của mình để giúp đỡ những người nghèo, trong đó có một góa phụ không đủ tiền làm của hồi môn cho ba cô con gái. Thay vì trực tiếp tặng quà, Ngài đã lén lút gửi tiền vào ba chiếc tất treo trên lò sưởi. Hành động này dần trở thành một phần không thể thiếu của mùa lễ, nhấn mạnh tinh thần sẻ chia và lòng nhân ái.
Ảnh: Dylan Chandler
Ngày nay, trang trí Giáng sinh không chỉ dừng lại ở ý nghĩa nghi thức tôn giáo, mà còn được coi như dịp kết nối gia đình và cộng đồng. Từ những quả cầu lấp lánh, vòng nguyệt quế đến ánh đèn rực rỡ, mỗi chi tiết đều mang theo câu chuyện lịch sử, văn hóa và tinh thần đoàn kết, yêu thương.
Thực hiện: Hagomani
Xem thêm
Cảm hứng trang trí Giáng sinh theo phong cách Bắc Âu tối giản
Giáng sinh đáng nhớ cùng những cây thông độc đáo
DIY – Những phụ kiện trang trí Giáng sinh độc đáo
