Trong giai đoạn thế kỉ 19 – đầu thế kỉ 20 của kiến trúc thế giới, Antoni Gaudi là niềm tự hào của kiến trúc Tây Ban Nha với những dấu ấn tiên phong trong trào lưu Catalan Modernism. Danh tiếng của ông được biết đến rộng rãi qua công trình nhà thờ Sagrada Família bởi quy mô về kích thước, chi tiết và thời gian thi công. Thế nhưng phong cách đặc trưng của ông còn được thể hiện rõ nét ở nhiều toà nhà trứ danh khác, điển hình là Casa Batlló.
Toà nhà Casa Batlló nổi bật giữa khu phố bởi kiến trúc độc đáo. Ảnh: Tư liệu
Vào năm 1860, kế hoạch Cerda được đề ra nhằm mục đích mở rộng và cải cách đô thị Barcelona đã được chính quyền thông qua. Bản đồ quy hoạch này đã thay đổi hoàn toàn diện mạo cùng sự phát triển của Barcelona. Trong đó, sự ra đời của đại lộ trung tâm Passeig de Gracia đóng vai trò xương sống của thành phố, với sự xuất hiện lần lượt của 5 công trình kiến trúc tiêu biểu nằm liền kề nhau như một biểu tượng độc đáo của giới thượng lưu Tây Ban Nha. Casa Battló là một trong năm công trình nổi tiếng này.
Kiến trúc sư Antoni Gaudi có tư duy nghệ thuật tự do và đa nhiệm, thể hiện rõ qua thiết kế của Casa Batlló . Tòa nhà mang vẻ táo bạo so với kiến trúc thời bấy giờ bởi đa dạng lựa chọn vật liệu, gồm kính màu, gạch men, đá và sành sứ. Hình dáng của nó mang hơi thở của trường phái Catalan Hiện đại của Tây Ban Nha, thoát ly khỏi những đường kỷ hà truyền thống trong kiến trúc và ưu tiên sự xuất hiện của các đường cong lấy cảm hứng từ thiên nhiên. Những đường cong này không tuân theo một quy luật hay ngữ cảnh nào cụ thể mà dường như được phóng tác chủ yếu dựa trên trí tưởng tượng của ông. Điều này kết hợp cùng với những sắc màu hài hòa đã tạo nên một vẻ ngoài phóng khoáng, có phần tự nhiên như một tác phẩm điêu khắc , lồng ghép chung với cấu trúc trục chính của ngôi nhà.
Ảnh: David Cardelús
Tổng thể mặt tiền nhà được chia thành ba phần: Từ tầng trệt đến tầng ba được trang trí với những dải đá sa thạch nhấp nhô, các tầng trung tâm có hệ thống ban công với hình dáng như những chiếc mặt nạ, và phần trên cùng là mái ngói có hình dáng như một chiếc vương miện điêu khắc. Hệ thống ban công được đặt chung với nền tường nhiều màu, gợi liên tưởng đến tác phẩm Water Lilies nổi tiếng của danh họa Monet. Antonio Gaudi là một kiến trúc sư chú tâm vào các chi tiết và đặc biệt yêu thích sự tinh xảo. Ông đã phối hợp với Josep Maria Jujol – một cộng sự lâu năm để tạo lớp ngoài mặt tiền bằng cách khảm thủy tinh và gốm màu.
Ảnh: David Cardelús
Nội thất của Casa Batlló được thiết kế bất đối xứng và được thi công bởi những người thợ thủ công chuyên nghiệp nhất thời bấy giờ. Phong cách trang trí của ngôi nhà có phần ảnh hưởng bởi hải dương học, tạo nên một thế giới dưới nước giả lập. Phần tiền sảnh có trần hình vòm, cầu thang uốn lượn và các hoa văn dạng lưới đặc trưng của trường phái Art Nouveau. Ảnh: Casa Batlló
Tầng trung tâm là không gian ấn tượng nhất, trình bày thế giới quan bay bổng của Antonio Gaudí. Đây cũng được xem là không gian của thị giác và cảm xúc khi mọi chi tiết đều được kết nối với thiên nhiên: lò sưởi có hình dạng cây nấm, cửa sổ bằng kính trải rộng để lấy ánh sáng và ngắm nhìn khung cảnh tuyệt vời của đại lộ Passeig de Gracia, cánh cửa rộng lớn bằng gỗ sồi kết hợp với kính, trần nhà được chạm khắc hình xoắn ốc mô phỏng cuộn xoáy mãnh liệt của đại dương.
Ảnh: Casa Batlló
Ảnh: David Cardelús
Kiến trúc sư đã biến hóa không gian sống của gia đình Battló thành một tác phẩm nghệ thuật đặc sắc, gần gũi với thiên nhiên hơn bao giờ hết.
Các cánh cửa trong tòa nhà có thể dẫn ra ban công hoặc giếng trời, giúp tối ưu việc thông gió và lấy ánh sáng. Điều này cho thấy Casa Batlló đáp ứng yêu cầu về thẩm mỹ lẫn công năng. Với thiết kế không có một đường thẳng nào và tận dụng tối đa ánh sáng và gió tự nhiên, ngôi nhà trở thành một không gian nghệ thuật sống động tràn đầy sinh khí.
Giếng trời là một phần đặc sắc của Casa Batlló, với màu xanh dương của biển cả. Nhằm gia tăng hiệu ứng thị giác và đảm bảo sự phân bổ đồng đều của ánh sáng bên trong ngôi nhà, Antoni Gaudi chọn phần gạch men ở phía trên có màu sẫm hơn bên dưới nhằm thay đổi mức độ hấp thụ, phản chiếu ánh sáng của bề mặt. Dựa vào nguyên tắc này, các khung cửa sổ ở bên trên cũng được làm nhỏ hơn bên dưới để kiểm soát lượng ánh sáng chiếu vào mỗi phòng. Tại đây còn có một hệ thống thang máy vẫn có thể sử dụng được cho đến ngày nay.
Ảnh: David Cardelús
Tầng gác mái sử dụng cho sinh hoạt, giặt giũ của gia đình cũng có thiết kế được đầu tư đáng kể. Khác với các khu vực chính, căn gác có màu sắc đơn giản và trung tính hơn, với màu trắng chủ đạo và lấy sáng tự nhiên. Trần nhà được tạo dáng thành một dải 60 mái vòm liên hoàn. Đây cũng là điểm nhấn ấn tượng nhất ở tầng này, gợi liên tưởng như đang bước đi trong khung xương lồng ngực của một sinh vật huyền bí.
Ảnh: David Cardelús
Antoni Gaudi đã sáng tạo ra một ngôi nhà với rất nhiều ẩn dụ mang tính biểu tượng nhưng ông chưa bao giờ đưa ra giải thích về ý nghĩa thật sự của chúng. Mọi lý giải đều là suy đoán từ giới chuyên môn và mộ điệu kiến trúc. Phần mái ngói hình vương miện trên trên sân thượng của Casa Batlló được lý giải dựa trên nhiều truyền thuyết khác nhau. Có người cho rằng đó là hình dạng của con rồng trong câu chuyện về thánh George – vị thánh bảo trợ của Barcelona khi ông giết con rồng này bằng thanh gươm của mình để cứu lấy công chúa. Và cây cột hình chữ thập trên mái ngói của Casa Battló chính là chuôi kiếm của vị thánh. Một phần đáng chú ý khác ở sân thượng là hệ thống ống khói đầy màu sắc bên cạnh mái ngói. Đồng điệu với mọi phần khác của ngôi nhà, các ống khói này cũng có hình dáng uốn lượn tự nhiên.
Ảnh: David Cardelús
Casa Batlló ngày nay vẫn được quản lý và chăm sóc bởi gia đình Bernat, được mở cửa cho công chúng đến tham quan từ năm 1995. Năm 2005, toà nhà được UNESCO công nhận là di sản văn hoá thế giới, đón tiếp một triệu lượt khách mỗi năm. Được mệnh danh là dự án hạnh phúc nhất của Antoni Gaudi, công trình mang đến nguồn cảm hứng sáng tạo đầy mộng mơ và tươi vui cho không chỉ với các kiến trúc sư mà còn với cộng đồng thiết kế đa ngành.
Thực hiện: Thiên Trang
Xem thêm
Dinh thự Dawnridge: Di sản nghệ thuật bất hủ của huyền thoại thiết kế Tony Duquette
Biệt thự Dalí: Kiến trúc mang cấu trúc sinh học
Mỹ thuật chạm khắc gỗ tại nhà cổ Trần Công Vàng
